Yapay zeka sistemlerinin yönetiminde kullanılan geniş veri merkezleri, iklim krizinin belirsiz ve görünmeyen bir parçası haline gelmiştir. OECD (Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü) tarafından yayımlanan ‘AI Footprint’ (Yapay Zeka Ayak İzi) raporuna göre, 2027 yılına kadar yapay zeka destekli sistemlerin yıllık su tüketiminin 4.2 – 6.6 milyar metreküpe ulaşması bekleniyor. Bu miktar, Birleşik Krallık’ın yıllık su tüketiminin neredeyse yarısına eşdeğerken, Google’ın 2024’te yalnızca veri merkezlerini soğutmak için harcadığı su miktarı, Türkiye’nin yıllık içme suyu tüketiminin üçte birine denk gelmektedir.
Araştırmalar, ChatGPT gibi yapay zeka uygulamalarının 20-50 soruda yaklaşık yarım litre su tükettiğini ortaya koyarken, Microsoft, Amazon, Meta ve Çinli teknoloji devlerinin veri merkezleri de milyarlarca litreyi bulan bir ‘dijital susuzluk’ sorununu büyütmektedir.
Her 20 ila 50 soruda ortalama yarım litre su buharlaşıyor
Kaliforniya Üniversitesi Riverside (UC Riverside) kampüsü tarafından yürütülen bir araştırmaya göre, yapay zeka sistemlerinin faaliyetleri için gerekli olan dev veri merkezleri, sıradan bir soruda bile önemli ölçüde su tüketmektedir. Bu araştırma, her 20 ila 50 soruda ortalama yarım litre su buharlaşmasının gerçekleştiğini belirtmektedir.
Bu su tüketimi, sistemlerin ısısını kontrol altına almak için kullanılan soğutma sistemleri nedeniyle tam olarak tüketilmiş kabul edilmektedir.
Teknoloji devleri ne kadar su tüketiyor?
Google, geçen yıl Türkiye’nin 2022’de 63 milyar metreküp olan yıllık su tüketiminin üçte biri kadar, 22.7 milyar litre su harcadı.
Microsoft’un 2023 yılı su tüketimi ise 13 milyar litre olarak gerçekleşti; bu rakam, bir önceki yıla göre yüzde 34 artış göstermektedir. Meta, bu yıl 3.9 milyar litre, Apple ise yaklaşık 6 milyar litre su tüketti.
Amazon Web Services (AWS), veri merkezlerinde kullanılan su miktarını belirtmemekle birlikte, ABD’deki bazı tesislerin günde 1 milyon ila 5 milyon galon (yaklaşık 3.8 ila 19 milyon litre) su tükettiği tahmin edilmektedir.
Çinli teknoloji şirketi Baidu’nun 2023 Çevresel, Sosyal ve Yönetişim Raporu’na göre, veri merkezlerinin ortalama PUE (Güç Kullanım Etkinliği) değeri 1.19 olarak bildirilmiştir.
Türkiye’de yapay zeka pazarı
Türkiye’nin 2021-2025 Ulusal Yapay Zeka Stratejisi’ne göre, 2023 yılı itibarıyla GSYH‘ye katkının yüzde 5 olması beklenmektedir. Ayrıca, yapay zeka alanında 50 bin iş kolu ve bin kamu istihdamı hedeflenmektedir. Statista’nın Türkiye’deki yapay zeka pazarıyla ilgili tahmin verilerine göre, 2024-2030 döneminde yüzde 28.72 oranında bir büyüme beklenmektedir.
İlgili resmi kurumların web siteleri:
OECD
Türkiye Cumhuriyeti Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı
Dünya genelinde veri merkezi sayısı 11.800’e ulaşırken, su tüketiminin 2030’da 3 milyar metreküpe yükselebileceği tahmin ediliyor. ABD, Çin ve Hollanda gibi ülkelerde veri merkezleri için su ve enerji kullanımı dikkat çekiyor.
2023 verilerine göre, dünya genelinde 11.800 veri merkezi bulunuyor. Bu veri merkezlerinin en çok bulunduğu ülkeler arasında ABD, Almanya, Birleşik Krallık ve Çin öne çıkıyor. ABD, 5.381 veri merkezi ile listenin başında yer alırken, onu Almanya (521), Birleşik Krallık (514), Çin (449) ve diğer ülkeler takip ediyor.
Hong Kong merkezli China Water Risk kuruluşunun raporuna göre, Çin’deki veri merkezlerinin yıllık su tüketimi yaklaşık 1.3 milyar metreküp olarak tahmin ediliyor ve bu miktarın 2030 yılına kadar 3 milyar metreküpe çıkması öngörülüyor. Bu durum, veri merkezlerinin artışıyla birlikte su kaynakları üzerindeki baskının da arttığını göstermektedir.
| Ülke/Bölge | Yıllık Su/Enerji Tüketimi | Yıl | |
| ABD | Dünyadaki veri merkezlerinin yüzde 30-35’i burada. Su stresi yüksek bölgelerde yoğunlaşma var (Virginia, Oregon, California). | 620 milyar litre/yıl | 2023 |
| Çin | Yapay zeka kaynaklı su tüketimi en yüksek ülke. 2023’te 1.3 milyar metreküp, 2030’da 3 milyar metreküpe çıkması bekleniyor. | 1.3 milyar metreküp | 2023 |
| Hollanda | Microsoft veri merkezinde beklenenden 4 kat fazla su kullanımı tespit edildi. | 84 milyon litre | 2021 |
| İrlanda | Elektrik tüketiminin yüzde 21’i veri merkezlerinden geliyor. Su kullanımı verisi açıklanmasa da yüksek olduğu tahmin ediliyor. |
Bu raporlar, veri merkezlerinin çevresel etkilerini gözler önüne sererken, su ve enerji tüketiminde gereksinimlerin artması, sürdürülebilir enerji ve su yönetiminin önemini artırmaktadır.
Meta Açıklama: Veri merkezlerinin su tüketimi ve enerji verimliliği üzerine yapılan araştırmalar, farklı ülkelerdeki veri merkezi yatırımlarının çevresel etkilerini ortaya koyuyor.
| İspanya | Meta’nın yeni veri merkezi yılda 600 milyon litre su tüketecek. | 600 milyon litre (tahmin) | 2024 |
| Singapur | Küçük yüzölçümüne rağmen büyük veri merkezi yatırımları söz konusudur. Su kaynakları sınırlıdır. | 48,7 milyar litre (tahmin) | 2025 |
| Türkiye | 63 milyar litre | 2022 |
Veri merkezlerinin enerji verimliliğini ölçmek amacıyla kullanılan PUE (Power Usage Effectiveness) ile birlikte, WUE (Water Usage Effectiveness) yani Su Kullanım Verimliliği göstergesi de önemli bir rol oynamaktadır. Ancak, birçok şirket henüz bu verileri kamuoyuyla paylaşmamıştır.
Dijital altyapı danışmanlık şirketi Uptime Institute tarafından gerçekleştirilen 2024 Küresel Veri Merkezi Anketi’nezi göre, veri merkezi sahipleri ve işletmecilerinin %50’sinden fazlası, sürdürülebilirlik performanslarını değerlendirmek veya yeni yasal düzenlemelere hazırlık yapmak için gerekli çevresel verileri takip etmemektedir.
Veri merkezlerinde su tüketimi nasıl gerçekleşiyor?
Yapay zeka uygulamaları, bulut sistemleri ve büyük veri işleme kapasitesi sunan veri merkezleri, sunucu sistemlerinin ısısını düşürmek amacıyla kullanılan soğutma teknolojileri sayesinde önemli bir su tüketimi yaratmaktadır.
Veri merkezlerinde kullanılan elektrik enerjisi, sunucuların yüksek performansta çalışmasını sağlasa da, bu süreçte ciddi bir ısı açığa çıkmaktadır. Isının düşürülmesi amacıyla iki temel soğutma yöntemi kullanılmaktadır:
Evaporatif Soğutma Sistemleri: Bu sistemler, havayı soğutmak amacıyla suyun buharlaşma prensibinden faydalanmaktadır. Buharlaşan su tekrar geri kazanılamadığı için, bu sistemler toplam su tüketiminde önemli bir etki yaratmaktadır.
İlgili resmi kurumların web siteleri:
– [Uptime Institute](https://uptimeinstitute.com)
Veri merkezlerinin su tüketimi artarak devam ediyor, bu da çevresel etkileri artırıyor. Teknoloji şirketleri, su tüketimini azaltmak için yeni yöntemler geliştirirken, bazıları 2030’a kadar ‘su pozitif’ olmayı hedefliyor.
Nemlendirme Sistemleri: Veri merkezlerinin bulunduğu ortamlarda sabit bir nem oranının korunması gerekmektedir. Aksi halde, aşırı kuruluk elektronik bileşenlerin zarar görmesine neden olabilir. Ortam nemi, su püskürtme veya buhar verme sistemleri aracılığıyla dengelenmektedir.
Söz konusu sistemlerin çoğu, içme suyu kalitesinde su kullanmaktadır. Suya erişim zorluğu ve iklim değişikliği sebebiyle küresel su stresi yaşandığı bu dönemde, veri merkezlerinin çevresel etkisi kritik bir hale gelmektedir. Özellikle evaporatif soğutma ve nemlendirme sistemleri, yüksek kaliteli su kullanmaları nedeniyle, bu suyun kullanım sonrası geri kazanılamadan buharlaşıyor. Research show that vaporized water rates hit 74% at Google and 60% at Microsoft, leading to billions of liters of water being permanently drawn from nature each year.
Alternatif teknolojilerle ‘su pozitif’ hedefi
Birçok teknoloji şirketi, su tüketimini azaltmak amacıyla yeni teknolojiler geliştirmektedir. Meta, ‘kuru soğutma’ teknolojisini yaygınlaştırırken; NVIDIA ve Alibaba, doğrudan sıvı soğutma yöntemlerine geçiş yapmaktadır.
Microsoft ve Amazon Web Services, 2030 yılına kadar ‘su pozitif’ olmayı, yani tükettiklerinden fazlasını doğaya geri kazandırmayı taahhüt etmiştir. Apple ise veri merkezlerini Su Yönetimi İttifakı’nın sertifikaları ile belgelendirmeyi amaçlamaktadır.
Detaylar için Parafinnet Emtia Fiyatları, Döviz Fiyatları, Borsa Fiyatları ve Kripto Fiyatları sayfalarını ziyaret edebilirsiniz.
